-
1 туры мәгънә
прямо́е значе́ние -
2 туры
1. прил.1) прямо́й, прямолине́йный; ро́вный ( о линии)туры сызык — пряма́я ли́ния
туры сын — прямо́й стан
туры юл — пряма́я доро́га
2) перен. ве́рный, пра́вильный; то́чный и просто́йтуры җавап — ве́рный отве́т
туры фикер — ве́рная мысль
туры хисап — то́чный (просто́й) расчёт
3) перен.; разг. правди́вый, справедли́вый, че́стныйтуры кәсеп — че́стный про́мысел
туры кеше иде — был справедли́вым челове́ком
4) откры́тый; открове́нный, прямо́й, нелицеприя́тный, непосре́дственныйтуры сүз — открове́нное выска́зывание
туры холык — открове́нный (непосре́дственный) нрав
2. нареч.туры булып калучы — остаю́щийся ве́рным
1) пря́мо, прямолине́йнотуры бару — идти́ пря́мо
туры тоту — держа́ть пря́мо
туры безгә кил — приходи́ пря́мо к нам
сызыгыңны туры сыз — ли́нию черти́ пря́мо
2) разг. ве́рно, пра́вильно, то́чнотуры сөйли — ве́рно говори́т
туры билгеләде — ве́рно (то́чно) определи́л
3) разг. правди́во, че́стно, справедли́вотуры өләшү — справедли́во распредели́ть
4) открове́нно, пря́мотуры әйтү — открове́нно вы́сказать/вы́сказаться
5) пря́мо, то́чно, отрица́тельно (о наводке, стрельбе и т. п.)туры ату — то́чно стреля́ть
туры тидерү — то́чно попада́ть ( при стрельбе)
3. сущ.; в косв. п.туры төзәү — то́чно прице́литься
1) разг. вообража́емая пряма́я, вообража́емая то́чка (относительно какого-л. предмета, о котором идёт речь)мич турысында — о́коло пе́чи; во́зле пе́чи
кояш чыккан турыда — в направле́нии восхо́да со́лнца
шул турыга бар да бар — иди́ и иди́ в э́том направле́нии
2) мат. пряма́яике турының өченче туры белән кисешүе — пересече́ние двух прямы́х с тре́тьей прямо́й
•- туры канатлы
- туры канатлылар
- туры көчәнеш
- туры мәгънә
- туры мәрәтә
- туры салым
- туры почмак
- туры почмаклы
- туры призма
- туры реакция
- туры сабак
- туры сайлау
- туры санау
- туры сөйләм
- туры сызык
- туры сызыклы
- туры тәмамлык
- туры тигезләмәсе
- туры ток
- туры токлы
- туры эчәк
- туры яка••туры килгәндә — при слу́чае
туры куллы — че́стный ( в отношении чужих вещей)
туры тутай — ирон. же́нщина беста́ктного, недипломати́ческого поведе́ния
туры юл белән — прямы́м путём; прямёхонько
туры (турыдан) яру) — говори́ть открове́нно и пря́мо, ре́зать пра́вду-ма́тку
- туры килүтуры ярып сөйли — говори́т пря́мо; ре́жет пра́вду-ма́тку ( в глаза)
- туры китерү
- туры сүзле
- туры төтенле 4. послелог; диал.; см. турында5. прил.бу туры сөйләшмик инде — не бу́дем говори́ть об э́том
1) гнедо́йтуры алаша — гнедо́й ме́рин
туры кашка — гнеда́я со звёздочкой (отме́тинкой)
туры соры — се́ро-гнедо́й
2) в знач. сущ. гнёдка, гнедо́й, гнеда́я (ло́шадь)турыны җик — запряга́й гнеду́ю
-
3 мәгънә
сущ.1)а) значе́ние, содержа́ние, су́щность, суть; смыслсүзләрнең мәгънәсен аңлап җитмәү — недопонима́ть смысл слов
шигырьнең тирән мәгънәсе — глубо́кое содержа́ние стихотворе́ния
яшәүнең мәгънәсе — смысл жи́зни
б) иде́я, мысль2) лингв. значе́ние; смысл || смыслово́йкүчерелмә мәгънә — перено́сное значе́ние
сүзнең туры мәгънәсендә — в прямо́м смы́сле сло́ва
сүзнең мәгънә төсмерләре — смысловы́е отте́нки сло́ва
3) разг.а) по́льза, прок, толккөтеп утырудан нинди мәгънә? — како́й толк от ожида́ния?
хуҗалыктан ни мәгънә чыгар? — кака́я по́льза от хозя́йства?
б) разг. сутькыз эшнең мәгънәсен аңлый — де́вушка понима́ет суть рабо́ты
4) в знач. модальн. сл. мәгънәдә, мәгънәсендә в смы́сле, значе́нии чего-л., (в каком-л. смысле, в качестве чего-л.)сүзләрне кире мәгънәдә аңлау — понима́ть слова́ в обра́тном смы́сле
"сөйлә" дигән мәгънәдә күз кыстым аңа — ему́ подмигну́л в смы́сле "говори́"
••барча мәгънәдә дә — во всех смы́слах, во всех отноше́ниях
мәгънә бирү — толкова́ть, истолкова́ть
мәгънә чыкмый — не выхо́дит толк
мәгънә юк — не име́ет смы́сла, нет смы́сла
...-дән ни мәгънә? — како́й толк от... (от рассуждений, стараний и т. д.)
-
4 буквальный
-
5 прямой
-ая; -ое1) турыпрямая кишка анат. — туры эчәк
2) турыдан-туры, турыдан-туры......ган3) туры, туры (ачык) күңелле, туры сүзле, эчкерсез, самими4) турыдан-туры, ачыктан-ачык5) (подлинный; настоящий) чын, чын-чыннан..., чын мәгънәдә...прямая измена — чын мәгънәдә хыянәт [итү]
6) ( несомненный) һичшиксез7) в знач. сущ. прямая ж; мат. туры сызык8) мат. туры•- в прямом смысле слова
- прямое дополнение
- прямое попадание
- прямой ворот
- прямой угол -
6 прямо
-
7 смысл
м1) мәгънәпонять смысл (чего-л.) — берәр нәрсәнең мәгънәсенә төшенү
2) (цель, разумное основание) максат, нигез, мәгънә3) уст. ( разум) акыл, зиһен•- в смысле -
8 нецелесообразный
-ая; -оефайдасыз, максатка туры килмәгән (ярашлы булмаган), мәгънәсез, исраф (сарыф) ителгән -
9 бөтенләй
нареч.1) целико́м, всеце́ло, совсе́м, оконча́тельно, по́лностью, на́чистояңгыр бөтенләй туктады — дождь совсе́м переста́л
бакчаны карау бөтенләй миңа калды — ухо́д за са́дом по́лностью перешёл на меня́
күл бөтенләй сазлыкка әйләнгән — о́зеро совсе́м в боло́то преврати́лось
2) оконча́тельно, совсе́м, соверше́нно, бесповоро́тно, безвозвра́тно, насовсе́мКазаннан бөтенләй китү — уе́хать из Каза́ни насовсе́м, безвозвра́тно уе́хать из Каза́ни
бәйләнешләрне бөтенләй өзү — оконча́тельно порва́ть вся́кие отноше́ния
3) ниско́лько, нима́ло, ничу́ть, отню́дь, совсе́м, во́все, абсолю́тно, соверше́нно; ни в мале́йшей (ни в како́й) сте́пени, ни ка́пли, ни на йо́ту, на на грош (копе́йку), ни вот сто́лькобөтенләй кызыксынмау — соверше́нно не интересова́ться
бөтенләй бернәрсә күрмәү — абсолю́тно ничего́ не ви́деть
эш бөтенләй бармый — де́ло соверше́нно (ниско́лько) не идёт
бу хәбәргә бөтенләй ышанмыйм — ни ка́пли не ве́рю э́тому изве́стию
4) совсе́м, соверше́нно, вполне́бөтенләй яңа булган бу күлмәк — пла́тье ста́ло совсе́м но́вым
хәзер ул бөтенләй икенче — он сейча́с соверше́нно друго́й
5) совсе́м, соверше́нно, никаки́м спо́собом, нико́им о́бразом, ни в ко́ем слу́чае, во всех отноше́ниях, ника́кул бу сүзне бөтенләй ул мәгънәдә әйтмәде — он э́то сло́во совсе́м не в том смы́сле сказа́л
бөтенләй алай түгел — совсе́м не так, соверше́нно не так
бөтенләй белергә дә теләми — совсе́м и знать не хо́чет
6) наотре́з, реши́тельно, совсе́м, оконча́тельно бөтенләй кире кагу наотре́з отрица́тьбөтенләй баш тарту — оконча́тельно отказа́ться
7) соверше́нно, совсе́м, на́чисто, на́прочьбөтенләй онытканмын — на́чисто забы́л
8) по́лностью, от нача́ла до конца́, до конца́, сплошь, целико́мбөтенләй укып чыктыңмы китапны? — до конца́ прочита́л кни́гу?
бөтенләй тегеп чыгу — по́лностью проши́ть, целико́м проши́ть
9) по́лностью, абсолю́тно, во всём, во всех отноше́ниях, в ко́рнебөтенләй туры килү — во всём подходи́ть, во всех отноше́ниях подходи́ть
10) дотла́, оконча́тельно, подчисту́юбөтенләй янып бетү — дотла́ сгоре́ть
бөтенләй бөлү — оконча́тельно разори́ться
-
10 юл
сущ.1) доро́га, доро́жка; путь || доро́жный, путево́йюлда булу — быть в пути́
туры юл — пряма́я доро́га
чана юлы — са́нный путь
юл салу — проложи́ть доро́гу
юл язмалары — путевы́е заме́тки
юл билгеләре — доро́жные зна́ки
юл хезмәте — доро́жная слу́жба
2) путь; тра́ссааралашу юллары — пути́ сообще́ния
һава юлы — возду́шный путь; возду́шная тра́сса
су юлы — во́дный путь
3) путь, доро́га (в знач. маршру́т, направле́ние)юл югалту — потеря́ть направле́ние
юлны белү — знать маршру́т
4)а) прохо́д, вы́ходагар су юлын табар — (посл.) теку́чая вода́ найдёт себе́ вы́ход
б) жи́ла; ход (в чём-л.)5) полоса́, поло́ска, ли́ния, след и т. п.чаңгы юлы — лы́жный след, след лыж
яшен юлы — след мо́лнии
келәмдәге сары юл — жёлтая поло́ска на ковре́
6) строка́ ( в шитье и на письме)шигырь юлы — строка́ (стро́чка) стихотворе́ния, стихотво́рная строка́
һәр биттә илле юл — на ка́ждой страни́це - пятьдеся́т строк
7)а) путь, расстоя́ние; перехо́д определённой дли́тельностиякын юл — бли́зкий путь
юл азагы - юл башы — (посл.) коне́ц пути́ - (э́то) нача́ло пути́ (пойдёшь, зна́чит дойдёшь)
б) доро́га, путь, пое́здка, хожде́ние (рассматриваемое как дело, преодоление трудностей)юлга азык — провиа́нт на доро́гу
авыр юлдан соң — по́сле тяжёлой доро́ги (пое́здки, хожде́ния)
8)а) перен. путь, направле́ние де́ятельноститормыш юлында — на жи́зненном пути́
үсешнең катлаулы юлы — сло́жный путь разви́тия
б) дурно́й, (ско́льзкий) путь, крива́я доро́жканачар юлга басу — вступи́ть на дурно́й путь
9) перен. путь, спо́соб де́йствия; сре́дство к достиже́нию це́лителәгең көчле булса, юлы табыла — е́сли си́льно хо́чешь - найдёшь сре́дство к достиже́нию це́ли
төрле юллар белән — ра́зными путя́ми
10) уст. сча́стье; счастли́вая судьба́улы барның юлы бар — посл. у кого́ есть сын - у того́ счастли́вая судьба́
•- юл яздыру
- юл адашу
- юл алу
- юл ачу
- юл яру
- юл ачучы
- юл яручы
- юл ачык
- юл ачылу
- юл бирү
- юл йөрү
- юл йөрүче
- юл кешесе
- юл килгәндә
- юл килсә
- юл килү
- юл күрсәткеч
- юл өзелү
- юл өсте
- юл өстендә
- юл сызу
- юл уңу
- юл уң булу
- юл чыгу
- юлга аркылы
- юлга төшү
- юлга чыгу
- юлдан себереп ташлау••юл асты мәгънәсе — скры́тый смысл; подстро́чное значе́ние
юл булу — удава́ться, быть уда́чливым (о каком-л. деле, предпринятых шагах)
юл булды — (мне) сопу́тствовала уда́ча
юл булсын! — пусть (тебе́) сопу́тствует уда́ча!
юл калдыру — оставля́ть/оста́вить возмо́жность (лазе́йку) ( для кого-что), для неблагови́дных дел (злословия, нареканий, придирок и т. п.)
юл киселү — быть отре́занным ( от всех дорог)
сиңа юл котлыгы, миңа өй котлыгы — посл. тебе́ сча́стья в доро́ге, а мне - сча́стья до́ма
юл күрсәтү — дава́ть, дать указа́ния осуществля́ть руково́дство
юл өсте — бо́йкое ме́сто
юл уңаена (уңына) — по пути́, проезжа́я (ми́мо)
юл уңаенда (юл уңаендагы) — находя́щийся на пути́ (на тра́ссе, маршру́те)
юл юсыгы белән — сле́дуя указа́ниям (пра́вилам)
юлга аркылы төшү (юлга аркылы яту) — быть препя́тствием; пере́чить; стоя́ть (встава́ть/встать) поперёк доро́ги
юлга киртә салу (юлга киртә кору) — возводи́ть/возвести́ прегра́ды; сооружа́ть/сооруди́ть барье́ры на пути́ ( кому-чему); воспрепя́тствовать
юлында тору — стоя́ть на доро́ге (кого-л.)
юлыннан азу (юлыннан язу; юлыннан чыгу; юлыннан шашу) — сби́ться с пути́, распу́тничать; сходи́ть/сойти́ с ума́
юлны буу (юлын буу) — останови́ть; прегражда́ть/прегради́ть путь (кому-л.)
юлны бүлү (юлын бүлү) — остана́вливать/останови́ть в пути́ (пу́тника); отвлека́ть/отвле́чь пу́тника
юлыңа ак җәймә! — ска́тертью доро́га!
- юл аягы- юл басу
- юл башы
- юл кисү
- юл котлыгы
- юл коты
- юл кую
- юл сабу
- юл тоту
- юл төшү
- юл уңае
- юл уңы
- юл язу
- юлга салу
- юлга кую
- юлыңда бул
- юлыңны кара -
11 собственный
-ая; -ое1) в разн. знач. үз2) үз, чын, туры -
12 уловить
сов.( что)1) тотып алу; ишетеп алу; күреп алу2) аңлап алу, тотып алу3) перен.; разг. җаен туры китерү, файдаланып калу, форсаттан файдалану
См. также в других словарях:
туры — I. с. 1. Кәкре бөкре түгел, бөгелмәгән, төз. рәв. Бөгелмичә, төз 2. и. мат. Туры сызык 3. Иң кыска, иң якын. Пунктларны турыдан туры тоташтырган (элемтә, юл һ. б.) 4. рәв. Ике арада тукталмыйча, кермичә. Арадагы инстанцияләрне читләтеп узып 5.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хак — I. с. 1. Чынбарлыкка туры килә торган, чын, дөрес. и. Дөреслек, дөрес, гадел эш; кирәкле эш хак сөйгәнне халык сөймәс 2. Чын, нәкъ үзе 3. Изге, гадел, туры хак юлга өндәү. II. ХАК – Хокук, вәкаләт хакым бар. Өлеш, нин. б. уртак әйбердән файдалана … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
идиома — Составындагы сүзләрнең мәгънәләренә бөтенләй туры килмәгән яңа мәгънә алган һәм билгеле бер телгә генә хас булган әйтелмә, тотрыклы сүз тезмәсе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ул — I. и. 1. Ата ананың ир баласы 2. Ир затындагы яшь буын ил уллары сакта тора 3. Кайда да булса туган, торучы яки нин. б. милләт вәкиле булган уңай характерлы, танылган кеше татар халкының батыр улы А. Матросов. Кем яки нәрсә белән дә булса тыгыз… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дию — I. ф. Туры һәм кыек сөйләмне контекстка бәйләп, автор сүзе сыйфатында яки автор сүзләре составында түбәндәге мәгънәләрдә грамматик хәбәр булып кулланыла. 1. Сөйләү, әйтү, хәбәр итү үз күзем белән күрдем ди 2. Үзеннән алда килгән сүзгә мөнәсәбәтле … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
имеш — кис. 1. Теге яки бу хәбәрнең кемнән ишетелгәнлеген һәм аның дөресме түгелме икәнлеген кистереп әйтә алмауны аңлату өчен кулл. 2. Белми дә торам мәгънәсендә кулл. сәгать 12 тулган имеш! 3. и. Төрле хәбәр, кеше сүзе, гайбәт башкалар имешен сөйләмә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ла — кис. 1. Сөйләмгә фамильярлык, тәкәллефсезлек төсмере кертеп, төп фикерне көчәйтү, шуңа басым ясау өчен кулл. Раслау яки кире кагуны белдергән сүзләр янында килеп, шуларның мәгънәсен көчәйтә ярый ла юк ла инде 2. Шарт фигыль форм. янында килеп,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
лә — кис. 1. Сөйләмгә фамильярлык, тәкәллефсезлек төсмере кертеп, төп фикерне көчәйтү, шуңа басым ясау өчен кулл. Раслау яки кире кагуны белдергән сүзләр янында килеп, шуларның мәгънәсен көчәйтә ярый ла юк ла инде 2. Шарт фигыль форм. янында килеп,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
син — 2 зат, берлек. 1. Берәр кешегә турыдан туры мөрәҗәгать иткәндә кулл. 2. Билгесез ияле яки гомумиләштерелгән мәгънәле җөмләләрдә: гомумән, кешене белдерә малың булса гына син кеше. СИН ДӘ МИН, МӨХӘММӘТӘМИН – Һәр кеше, теләсә кем, барыбыз да. СИН… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
үзәк — 1. Фигурада нин. б. күчәрләр, сызыклар кисешкән нокта, берәр әйбердә нин. б. үзенчәлекләр тупланган нокта. с. Нәкъ уртага туры килгән ү. нокта 2. Нәр. б. уртасы, урта өлеше. Торак пунктның админ. биналар, төп сәүдә, банк оешмалары урнашкан өлеше… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
юш — КИЛҮ (БУЛУ) – 1) Дөрескә чыгу, чынлыкка әверелү (юраганың юш булсын) 2) Туры килү, ярашлы булу шигырьнең мәгънәсенә юш килгән көй … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
